Trở lại với các danh nhân lịch sử để hiểu các VIP hiện thời

Vương Trí Nhàn

Do những cấm kỵ không được viết về các danh nhân hiện đại, giới sử học của ta cũng lảng tránh luôn không viết về các danh nhân trong quá khứ .

 Những trang sử học không có con người — Sử Việt Nam được lưu hành chính thức hiện nay có ba chỗ dở khiến nó không còn là sử nữa. Ba chỗ dở đó là:

1/ Chỉ viết về lịch sử tồn tại của dân tộc mà không biết tới lịch sử phát triển. Quá chú trọng việc viết về chống ngoại xâm mà không viết về các cuộc đấu tranh nội bộ. Quá chú trọng quân sự mà không có sự nghiên cứu đầy đủ về kinh tế.  Chỉ viết về mặt sáng của lịch sử không viết về chỗ tối.

2/ Không có ngôn ngữ của sử học. Tức không có cảm giác về thời gian trong quá khứ

3/Không có nhân vật lịch sử

Dưới đây chỉ xin nói về điểm thứ ba.

Nhiều lần đi lại trên đường phố Sài Gòn, tôi gặp những cái tên phố rất lạ, một người  như tôi tra vấn trí nhớ mãi cũng không thể biết đó là ai.

Nhưng nghĩ kỹ, tự nhiên thấy vui, không trách mình nữa. Đó là khi nhớ ra rằng cả với nhân vật đã quen, được coi là những nhân vật lớn nhất trong lịch sử, — và thường dùng để làm tên gọi những đại lộ, những con phố chủ yếu của các thành phố lớn nhỏ — , chúng ta cũng chả biết gì về họ cả.

May mà những năm ngoài năm mươi tuổi, tự nhiên trong tôi nổi hứng là đi tìm lại các bộ sử  cổ nhất của nước mình. Ngoài Đại Việt sử ký toàn thư,  đọc thêm Việt sử thông giám cương mục, Đại Việt sử ký tiền biên, Đại Việt sử ký tục biên, Lê Quý kỷ sự… Và đọc thêm sách một số nhà sử học nước ngoài viết về VN. Khi bắt đầu có ý niệm về các nhân vật lịch sử được viết trong những bộ sử ấy, tôi mới có điều kiện để nghĩ về các nhân vật lịch sử đương đại. Trên đường tìm hiểu thêm cái thời mà mình đang sống, tôi cảm thấy có thêm sự hào hứng và những kích thích để suy nghĩ.

 Sự đa dạng của thế giới danh nhân –Nếu muốn kể ra một sử học hoàn hảo tôi vẫn muốn gọi ra sử học Trung quốc.

Các nhà sử học xứ này rất thông thạo về các danh nhân của họ. Sự ham mê viết về danh nhân kéo dài từ thời Tư Mã Thiên đến ngày nay. Tới thế kỷ XX, loại sử này càng phổ biến, một số đã được dịch ra tiếng Việt.

Trong số ví dụ dễ kiếm, tôi muốn kể  tới cuốn 100 danh nhân có ảnh hưởng đến lịch sử Trung quốc (bản dịch ra tiếng Việt của Nguyễn Văn Dương 2002) . Sách này phân loại nhân vật lịch sử như sau.
Chương I, dành cho các nhân vật ngoại hạng, như Khổng Tử, Lão Tử, Tần Thủy Hoàng, Mao Trạch Đông.

Cũng được coi là ngoại hạng, có Từ Quang Khải, chỉ làm quan tới Thượng thư bộ Lễ, song lại chuyên về nghiên cứu khoa học. Ở một nước có tinh thần dân tộc rất cao, đóng góp chính của ông lại là thúc đẩy sự hấp thu nền văn hóa phương Tây.

Chương II, các vị đế vương các lãnh tụ vĩ đại, trong đó xếp cả Lưu Bang, Hán Cao Tổ, Võ Tắc Thiên, sau đó là Tôn Trung Sơn, Tưởng Giới Thạch.

Chương III, các nhà tư tưởng v.v…

Chương IV , các nhà văn nhà thơ.

…

Đọc qua cả sách, tôi nhận ra một điểm. Dù phân chia thế nào thì có một nguyên tắc chung chi phối bộ mặt các danh nhân – tôi tin là không chỉ đúng Trung quốc với danh nhân Trung quốc mà còn đúng với danh nhân VN. Họ là những nhân cách đa dạng phức tạp nhiều chiều cạnh; ở họ mặt tối lẫn với mặt sáng, cái độ người ở họ được cô kết hơn hẳn đám chúng sinh mặt trắng chúng ta.

Hãy viết cả về các bạo chúa , nhưng là viết với quan niệm hiện đại–Tiếp tục câu chuyện về cuốn 100 danh nhân có ảnh hưởng đến lịch sử Trung quốc.

So với các sách khác, sách này có thêm có phần phụ lục về 10 đại hôn quân bạo chúa và bề tôi gian nịnh, bao gồm vua Trụ, Tùy Dạng Đế, Từ Hy thái hậu, Tần Cối, Đổng Trác và Viên Thế Khải…

Cùng cách làm vậy, trong ngăn lịch sử đương đại ở các hiệu sách Trung quốc, người ta đã bầy những cuốn viết về mấy người tạm gọi là bạo chúa đương đại  như Khang Sinh truyện, Giang Thanh truyện…

Tôi thấy có lẽ phải đi sâu thế mới gọi là làm sử.

Bởi viết lịch sử không chỉ có nghĩa là tìm ra những tấm gương để người đời noi theo. Lịch sử còn hấp dẫn và cần thiết cho người ta qua việc miêu tả những nhân vật đã có ảnh hưởng tới sự vận động của xã hội dân tộc thời đại cả theo chiều thuận lẫn theo chiều nghịch.

Tôi ước ao có người nào đó khi viết quá khứ nước Việt sẽ đi vào cuộc đời cả những bạo chúa và bề tôi gian nịnh. Qua các nhân vật này tôi sẽ hiểu thêm về những mặt tối những khía cạnh tiêu cực, những phần gọi là ma quỷ trong tính cách người Việt.

Một anh bạn trẻ hàng xóm vừa tặng tôi cuốn Tào Tháo-Thánh nhân đê tiện của Vương Hiểu Lỗi Trung quốc, công ty alphabooks xuất bản. Nhìn qua bìa 4, thấy trích một câu của Mao Trạch Đông “Tôi thích thơ của Tào Tháo, khí phách hùng vĩ, khẳng khái mà cô tịch, là nam tử hán đại trượng phu, văn chương xuất chúng” đã thấy lạ. Lật lại bìa 1, đọc đầu đề cuốn sách càng nghĩ càng sốc. Đã thánh nhân sao lại còn đê tiện đươc? Rồi nhớ lại cuốn  Hậu hắc học của Lý Tôn Ngô, trong đó khái quát gần như không có ngoại lệ rằng danh nhân Trung quốc đều hoặc là mặt dày hoặc là tim đen. Chẳng nhẽ các danh nhân Việt Nam thuộc một loại siêu phàm khác? Hay các nhà sử học Việt Nam lâu nay chỉ cho chúng ta biết những hình nộm? Và quan niệm về con người ở xã hội Việt Nam tới hôm nay nhìn chung là quá cổ lỗ? 

—–

Lãnh tụ CS không bao giờ trở thành Thần Thánh…

Mai Tú Ân

Chỉ ít ngày sau khi Triển lãm ảnh Cải Cách Ruộng Đất khiến dư luận rúng động vì ghê sợ khi vết thương lòng lại bị xới lên, thì cuốn Đèn Cù của Trần Đĩnh lại đưa người đọc trở về những ngày kinh khiếp đó, và Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã hiện ra trần trụi đến đau lòng…Để rồi trong dịp lễ giỗ đầu cúa Đại Tướng Võ Nguyên Giáp thì chúng ta lại ngơ ngẩn trước bức thư kiến nghị của bà vợ cố TBT Lê Duẩn…đòi lột hết chức tước, dẹp hết các danh hiệu…vì hèn nhát, vì bất tài, cướp công và thậm chí làm gián điệp cho nước ngoài…Bức thư kiến nghị đã đưa người anh hùng dân tộc của chúng ta xuống tận bùn đen…với những sự thật không thể không tin được…

Từ một nhà văn viết tiểu sử cho các lãnh tụ CS, cho đến vị phu nhân của vị TBT quyền lực một thời Lê Duẩn, những người ở trong cuộc, gần với giới Cửu Trùng, thậm chí ở ngay trong Cửu Trùng mới có được những thông tin như thế…Và khiến cho người đọc không thể không tin khi nhận được những thông tin như thế…

Nhưng tại sao vậy, tại sao liên tiếp và liên tiếp…cú sau mạnh và hiểm hơn cú trước, độc địa hơn và lột trần hơn cứ tiếp nối giáng vào hình tượng lãnh tụ, hình tượng anh hùng mà một thời chúng ta tin và yêu như thần thánh…

Đây không phải là thế lực phá hoại nào từ bên ngoài, không phải kẻ thù nào “chuyển lửa về quê hương” cả…Mà chỉ là ở trong phá ra, lửa ở trong bùng phát…Như một ung nhọt đã đến ngày bục vỡ, tràn máu mủ…

Hoặc như một củ hành tự bóc vỏ, mỗi ngày một lớp cứ rơi rụng, rơi rụng cho đến lớp cuối cùng…hoặc như lớp sơn son thếp vàng rẻ tiền sơn phết lên bức tượng cứ tự bong tróc, bong tróc cho tới lớp cuối cùng…Để rồi đến lúc này thì chúng ta mới giật mình khi nhìn thấy tất cả trần trụi, trần trụi vừa đau lòng, vừa bi hài…

Nhìn ra bên ngoài thì các tượng đài lãnh tụ CS TG cứ lần lượt biến mất, các thành phố, trường học, địa danh cũng không kèn không trống dẹp dần tên lãnh tụ CS…Các học thuyết CS lừng lẫy một thời cùng với các lãnh tụ CS khét tiếng đang dần dần đi vào cái đích cuối cùng : Cõi Hư Không…

Cát bụi lại trở về với cát bụi

Hư không lại trở về với Hư Không..

Chắc hẳn những người nào còn cố tin vào chủ thuyết một thời đáng tin thì giờ đây hoang mang, không hiểu, không biết tin vào ai, tin vào điều gì lúc này ? Chỉ biết chắc rằng mặc dù những người CS dự đoán rằng chủ thuyết CS của họ sẽ kéo dài ngàn đời thì giờ đây sẽ không kéo dài quá một đời người. Cũng như những lãnh tụ CS mà họ cố phong lên bậc thần thánh sẽ không bao giờ trở thành Thần Thánh…