Nhạc sỹ Nguyễn Ánh 9 bắt đầu sự nghiệp sáng tác của mình với ca khúc Không. Khán giả Việt Nam đều quen thuộc bài hát với giọng ca Elvis Phương. Có thời cứ nghe từ Không là tưởng tượng ngay ra cảnh Elvis Phương nửa não nề nửa hờn dỗi: "Không, không tôi không còn, tôi không còn yêu em nữa". Nhưng ca khúc Không của ông còn nổi tiếng cả trong cộng đồng nói tiếng Hoa bởi nhiều giọng ca Hoa ngữ có tiếng thời đó. Bài nào cũng não nề, thê thảm có khi còn hơn bản gốc.
Diva số 1 châu Á và Ni (你)
Nói Diva số 1 châu Á thập niên 70-80, hẳn nhiên là nhắc Đặng Lệ Quân. Năm 1986, tạp chí Time xếp bà vào danh sách 10 ca sĩ nổi tiếng nhất thế giới. Năm 2009, bà được bình chọn là hình tượng có ảnh hưởng lớn nhất của văn hóa Trung Quốc thời đại mới. Khi qua đời vì bệnh phổi vào năm 1995, bà để lại một di sản đồ sộ hơn 1500 bài hát, và đến giờ vẫn là ca sĩ có số bài hát tiếng Hoa được cover nhiều nhất. Khán giả Việt Nam nhiều người biết bà với bài Ánh trăng nói hộ lòng em. Không chỉ nổi tiếng trong cộng đồng nói tiếng Hoa như Trung Quốc đại lục, Đài Loan, Hồng Kông, Đặng Lệ Quân còn phủ sóng cả Nhật Bản, Đông Nam Á. Album của bà từ tiếng Đài Loan, tiếng Quảng Đông, tiếng Anh, tiếng Nhật (nghe nói có cả tiếng Indonesia) đều thành công rực rỡ. Nói một cách đơn giản, với cộng đồng nói tiếng Hoa, khi nói đến người họ Đặng, có hai nhân vật đình đám nhất: Một là Đặng Tiểu Bình (Lão Đặng), hai là Đặng Lệ Quân (Tiểu Đặng).
Đầu thập niên 80 thế kỷ trước, Đặng Lệ Quân phát hành một album tiếng Nhật, trong đó có một bài hát đề chữ KHONG- 你 (chữ Kanji). Đây chính là bài hát KHÔNG nổi tiếng của nhạc sỹ Nguyễn Ánh 9. Bài hát trong album của Đặng Lệ Quân thì không có tên tác giả, chỉ có tên người viết lời là Onozaki Daisuke Takashi. Bài hát được yêu thích đến mức Đặng Lệ Quân quyết định phát hành một phiên bản tiếng Trung với tên gọi你 (Ni)và phần lời tiếng phổ thông. KHONG trở thành một “nghi án” cho nhiều người hâm mộ. Thậm chí có cả một topic trên một diễn đàn về Đặng Lệ Quân để bàn về vấn đề này. Người ta phỏng đoán KHONG có thể là nghĩa của từ 你 (Bạn/ Em) trong tiếng Nhật hay tiếng Thái. Có người còn khẳng định đã nghe tiếng Thái bản này rồi.Tất nhiên, khi chuyển ngữ, phần lời đã mang ý nghĩa hoàn toàn khác bản nhạc gốc của nhạc sỹ Nguyễn Ánh 9, mặc dù cùng nói đến tâm trạng của những người thất tình.
NI - Đặng Lệ Quân hát tiếng Nhật
Sau này, Thúy Nga Paris có phát hiện ra bài hát này và đã đưa vào một chương trình có sự tham gia của nhạc sỹ Nguyễn Ánh 9. Nhạc sỹ Nguyễn Ánh 9 bày tỏ ông chỉ biết bài hát của mình được đưa vào album ca sỹ nổi tiếng châu Á khi gặp một vị khách Nhật Bản hát một ca khúc Nhật và yêu cầu ông chơi đàn bài đó. Một tờ báo Việt Nam, vài ngày trước, nhân sự kiện NA9 đã đưa lại việc này, lấy nguyên lời thuật của nhạc sỹ nói trong chương trình của Thúy Nga.
Năm 2005, một hãng đĩa tập hợp các ca khúc kinh điển của Đặng Lệ Quân và xuất bản một bộ gồm 4 đĩa nhạc. Bản KHONG 你 là bài hát đầu tiên trong đĩa đầu tiên có tên Tiếng sấm mùa xuân (Xuân lôi).
Và hai phiên bản tiếng phổ thông của KHONG
Tuy nhiên, ít người biết, và không biết nhạc sỹ Nguyễn Ánh 9 có biết không là Đặng Lệ Quân không phải là ca sỹ đầu tiên đưa bài hát này đến cộng đồng người nói tiếng Hoa. Vào năm 1971, ca khúc Không phổ biến ở Đài Loan bởi hai phiên bản tiếng phổ thông có tên 空 (phiên âm: Kong) với hai giọng ca nổi tiếng thời đấy là Dương Tiểu Bình và Ưu Nhã.
Những năm 70, như nhạc sỹ NA9 kể, có rất nhiều ca sỹ nước ngoài đến Sài Gòn. Họ đều học một vài bài hát tiếng Việt để lấy lòng khán giả Việt, và khi trở về, có thể họ đã mang ca khúc này về nước, và ca khúc đó đến tai Đặng Lệ Quân. Việc Đặng Lệ Quân có biểu diễn ở VN hay ko, và có chọn ca khúc đó biểu diễn tại Sài Gòn hay không (như tờ báo kia khẳng định), là điều ko chắc chắn.
Nhưng Dương Tiểu Bình thì khác. Bà đã đến Việt Nam nhiều lần biểu diễn, và thậm chí còn học nhiều bài hát tiếng Việt. Dương Tiểu Bình là một nghệ sỹ đa tài nổi tiếng Đài Loan trước thời Đặng Lệ Quân gần chục năm. Dương Tiểu Bình sinh năm 1944 người gốc Giang Tô, chuyển đến Đài Loan sinh sống từ năm 3 tuổi. Không chỉ ca hát mà đóng phim, ca múa của bà đều thuộc hàng xuất sắc. Thậm chí có thời kỳ, người ta còn truyền tụng câu nói: Ở đâu có người nói tiếng Hoa, ở đó có giọng hát Dương Tiểu Bình. 3 năm liên tiếp 1972-1974, bà đều nhận giải TOP 10 ca sỹ xuất sắc nhất Đài Loan. Đến tận năm 2008, dù đã sang Mỹ định cư, bà vẫn liên tiếp cho ra đời những album tổng hợp các ca khúc của mình, những album này vẫn chễm chệ trên TOP 500 của baidu. Nói vậy để thấy, dù khán giả Việt Nam xa lạ với bà, nhưng ở Đài Loan, vị trí của bà thuộc hàng diva.
Ca khúc Kong được Dương Tiểu Bình bắt đầu trình diễn từ năm 1971. Bà hát bằng cả hai thứ tiếng, dù tiếng Việt chưa thật lưu loát – có lẽ học từ những lần sang Việt Nam. Bài hát còn được lấy làm tiêu đề cho album phát hành năm 1977 của bà (album Không – Đêm nay mưa sụt sùi). Ở phần giới thiệu, bà ghi rõ hát bằng tiếng phổ thông và tiếng Việt. Đây cũng là cơ sở để sau này, giới âm nhạc Trung Quốc xác định nguồn gốc bài hát là từ Việt Nam.
Trong khi ấy, Ưu Nhã bước chân vào làng nhạc Đài Loan từ năm 1970, có mệnh danh là Ngọc nữ. Bà nổi danh với ca khúc Chuyện cũ chỉ có thể nhớ lại. Khán giả Việt Nam nếu từng xem phim truyền hình Quỳnh Dao Giấc mộng sau rèm (bản Tiêu Tường, Trần Đức Dung đóng), có bài hát Giấc mộng sau rèm - chính là do Ưu Nhã hát. Phiên bản Kong của Ưu Nhã cũng ra đời năm 1971. Ca sĩ cùng thời chỉ còn bà hiện vẫn đang hoạt động nghệ thuật bền bỉ. Năm 2012 bà tổ chức một liveshow lớn tại Cáp Nhĩ Tân (Hắc Long Giang, TQ đại lục).
Điều đặc biệt là trong cả hai phiên bản, dù bằng tiếng phổ thông nhưng riêng từ Không, cả Dương Tiểu Bình và Ưu Nhã đều cố ý phát âm rất rõ theo kiểu tiếng Việt.
Bài Không do Đặng Lệ Quân hát được biết đến nhiều qua tiếng Nhật, nhưng với tiếng phổ thông, bản của Dương Tiểu Bình vẫn nổi tiếng hơn cả.
Tại Thúy Nga, Nguyễn Ngọc Ngạn có hỏi đùa nhạc sỹ NA9 rằng biết Đặng Lệ Quân lấy ca khúc của mình làm đĩa kiếm tiền, vậy ông có định đòi bản quyền không. Nhạc sỹ nói nhạc của mình người ta hát là vui rồi, ông không định đòi hỏi gì. Như vậy có thể hiểu cả Đặng Lệ Quân lẫn Dương Tiểu Bình, Ưu Nhã ngày ấy đều không hỏi ý kiến cha đẻ tác phẩm khi sử dụng. Chuyện bản quyền ngày xưa chắc cũng là điều khó giải thích.
Viết dông dài bởi nhân vụ scandal gần đây, có một vài bạn trẻ bĩu môi là chả biết Nguyễn Ánh 9 là ai. Thật ra, thời của ông, Nguyễn Ánh 9 là một nhạc sỹ của các ca khúc rất “thị trường” - ko bác học cao sang tí nào. Nhưng là thị trường với những giá trị của riêng nó.
No comments:
Post a Comment