Friday, April 26, 2013

Những ý kiến quanh nghi vấn "rửa vàng"


Mặc Lâm, biên tập viên RFA, Bangkok
2013-04-25
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vừa có công văn yêu cầu Tổng cục 2 thuộc Bộ Công an điều tra những sai phạm của một bài báo trên tờ Thanh Niên cho rằng đang có dấu hiệu “rửa vàng” trong các chính sách tạm nhập tái suất vàng. Tại sao lại xảy ra một sự việc có thể nói là rất nghiêm trọng đối với một tờ báo như vậy?
1“Rửa” vàng bằng cơ chế?
Bài báo của Thanh Niên có tựa: “Từ thống kê về Việt Nam của Hiệp hội Vàng thế giới: “Rửa” vàng bằng cơ chế?” đăng ngày 24 tháng Tư đã làm công luận thật sự hốt hoảng. Dựa trên những thông tin từ Hiệp hội Vàng thế giới, bài báo đưa ra cái nhìn hết sức logic về những diễn biến điều hành vàng của Ngân hàng Nhà nước đã trực tiếp khiến giá vàng không thể liên thông với giá vàng thế giới do chính sách xuất nhập và chuyển đổi vàng phi SJC sang SJC và có dấu hiệu ai đó đang trục lợi và không thể không bỏ qua yếu tố “rửa vàng” trong các động thái này.
Bài báo nhấn mạnh nếu chỉ lấy mức chênh lệch giữa vàng trong nước và thế giới trung bình là 3 triệu đồng/lượng thì với 25,5 tấn vàng nhập lậu, lợi nhuận từ vàng lậu lên cả trăm triệu USD.
Tuy nhiên bài báo giữ sự chừng mực cần thiết là không đưa ra nhận xét nào về2những đối tượng hưởng lợi quá lớn này.
Bài báo phân tích sự cho phép tạm xuất vàng phi SJC để tái nhập 11 tấn vàng khối về dập ra vàng miếng SJC của Ngân hàng Nhà nước đã tạo kẻ hở cho vàng lậu được đưa vào diện phi SJC, sau đó xin phép xuất ra để nhập vào một lần nữa nhằm hợp thức hóa thành vàng chính ngạch. Hay nói cách khác là “rửa vàng” kiếm lợi.
Đúng như nhiều người nhận xét bài báo này không thể không bị rút xuống vì những con số và lập luận logic của nó sẽ khiến cho thị trường vàng phải nhìn lại cuộc chơi của mình, nhất là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nơi ban hành và chỉ đạo các chính sách kỳ lạ được gọi là quản lý thị trường vàng mà không một nước tư bản nào thực hiện.
3Ngay sau khi bài báo lưu hành, Ngân hàng Nhà nước ra công văn gửi Tổng cục An ninh II – Bộ Công an cho rằng bài báo đã “cố tình suy diễn, bóp méo hàng loạt chủ trương chính sách của Nhà nước về quản lý thị trường vàng, chuyển tải tới người đọc thông điệp sai về cơ chế, chính sách của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, tạo ra sự hoài nghi đối với các chủ trương, chính sách quản lý thị trường vàng và các nỗ lực phối hợp phòng, chống buôn lậu của các cơ quan Nhà nước”.
Bài báo đã đụng đến tử huyệt của chính sách quản lý vàng
Câu hỏi đặt ra tại sao Ngân hàng Nhà nước vốn có truyền thống chậm chạp khi đối phó với giá vàng nhảy múa nay lại tỏ ra căng thẳng với một bài báo như vậy? Phải chăng vấn đề mà bài báo đưa ra đã đụng đến tử huyệt của chính sách quản lý vàng hiện nay của Ngân hàng Nhà nước hay không? Nhà báo Phạm Chí Dũng, cũng là một Tiến sĩ kinh tế cho biết nhận xét của ông:5
Có thể nói là phản ứng của Ngân hàng Nhà nước và cá nhân ông Nguyễn Văn Bình đối với vấn đề biến động thị trường vàng là rất chậm và rất ít. Thí dụ trong lần biến động giá vàng vào tháng Tám năm 2011 chênh lệch với giá thế giới tới 5 triệu đồng. Sau cơn điên đó khoảng 5 ngày sau Ngân hàng Nhà nước mới có một văn bản và từ đó tới giờ phải nói là rất ít văn bản nhằm điều chỉnh thái độ, hành vi của giới buôn bán vàng cũng như người dân trữ vàng. Cho nên việc NHNN có văn bản có thể nói phản bác đối với báo Thanh Niên thì tôi cho là một động thái rất là nhanh, nhanh một cách kỳ cục và có thề nói đầy nghi ngờ.
Người ta có thể đặt câu hỏi là số vàng nhập lậu này được nhập theo cách nào? Câu hỏi này phải được chính Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình là người phải trả trả lời vì trong phiên chất vấn của Quốc hội vào ngày 13 tháng 11 năm ngoái ông đã cho rằng trước khi Nghị định 24 có hiệu lực, lượng vàng buôn lậu mỗi năm lên tới từ 10 tấn tới 30 tấn.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh chia sẻ kinh nghiệm của ông về việc vàng nhập lậu và câu hỏi đặt ra với bài báo của Thanh Niên là không thề chứng minh được sự nhập lậu ấy từ đâu:6
Trước đây thì ông Nguyễn Văn Bình khi còn làm phó Thống đốc NHNN đã viết trên tạp chí Cộng sản thừa nhận rằng là hàng năm có đến 20, có năm đến 40 tấn vàng lậu chảy vào Việt Nam. Thế nhưng cái khó của bài báo trên báo Thanh Niên là chứng cứ ở đâu, mà đã là hàng lậu thì làm gì có chứng cứ? Đây cũng là một câu hỏi rất lớn. Trước đây Hội đồng Vàng Thế giới mà tôi có gặp trong một cuộc hội thảo thì họ cũng nói rằng họ có các căn cứ đáng tin cậy cho biết họ biết các chỗ bán vàng ra tại Bangkok hay Hongkong và họ cũng biết rõ đường dây từ Bangkok hay Hongkong chuyền về Việt Nam. Nói thế thôi chứ bây giờ đòi hỏi chứng cứ thì không có cho nên cái chỗ sơ hở hay khó chứng minh của bài báo này là cái điểm ấy.
7Trong công văn ghi rõ chính Ngân hàng Nhà nước đã liên hệ với Hội đồng Vàng thế giới và biết đây chỉ là con số dự báo nhu cầu vàng của Việt Nam chứ không phải là con số thật số lượng nhập khẩu vàng của Việt Nam hàng năm. TS Phạm Chí Dũng phân tích điều này:
Những số liệu báo Thanh Niên đưa ra  tôi cho là chỉ để tham khảo. Mà báo Thanh Niên cũng nói là số liệu tham khảo từ Hiệp hội Vàng Thế giới. Trong suốt bài báo của Thanh Niên có thể nói là dựa trên những số liệu tham khảo như vậy thì báo Thanh Niên chỉ đặt ra những giả thiết chứ không phải là tiết lộ. Rửa vàng cũng không phải là sự tiết lộ.
Báo Thanh Niên đặt ra một thực trạng là vàng thỏi chỉ có thể vào thị trường nội địa theo hai con đường: Con đường thứ nhất là NHNN cho phép các ngân hàng thương mại mua trạng thái nước ngoài và con đường thứ hai là nhập lậu. Từ đó báo Thanh Niên nêu ra giả thiết là vàng lậu đã đang và sẽ tiếp tục tràn vào Việt Nam và đây là một thực tế và đây cũng chính là nguyên nhân gây biến động tỷ giá suốt trong thời gian qua. Báo Thanh Niên cũng đặt ra ngay thời điểm này khi khoảng cách giá vàng trong nước và giá vàng thế giới bị đẩy cao lên mức kỷ lục trên 6 triệu đồng một lượng thì tỷ giá ngoài thị trường tự do bị hun nóng lên một cách đáng ngờ. Điều đó là đúng. Giả thiết và nghi ngờ của báo Thanh Niên đặt ra là đúng. Trong thực tế giá vàng trong nước có thời điểm lên cao hơn 7 triệu một lượng so với giá vàng thế giới nhưng vẫn không có một lời nhắc nhở không có mọt động tác nào của NHNN.
Nhà báo Phạm Chí Dũng cũng đưa ra nhận xét về thái độ của Ngân hàng Nhà8nước đối với điều mà ông cho là dẫm chân lên Bộ Công an, ông nói:
Đặt lại vấn đề NHNN có văn bản phản bác có thể nói là cáo buộc đối với báo Thanh Niên một số câu từ giống như trong một bản cáo trạng và hình sự hóa vấn đề. Những câu từ như vậy nó làm cho người đọc nảy sinh câu hỏi tại sao NHNN lại có thái độ cực đoan và có vẻ cáo buộc báo Thanh Niên. Tôi có cảm giác NHNN trong văn bản này dường như đóng thế vai của Bộ Công an và đang dường như muốn đưa cho báo Thanh Niên đội cái mũ đó là điều 88 tuyên truyền chống nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Trong công văn gửi Tổng Cục II Bộ Công an. Ngân hàng Nhà nước phân trần rằng Nghị định 24 và các quy định khác của pháp luật không có quy định nào bắt buộc phải chuyển đổi các loại vàng miếng khác sang vàng miếng SJC như bài báo viết.
Như vậy là Ngân hàng Nhà nước đã bác bỏ chính quyết định độc quyền vàng của mình trong nghị định 24. Thật ra nghị định này đã được báo chí phân tích rất nhiều trong đó dẫn lại tuyên bố của ông Bình cho rằng sự độc quyền vàng của Ngân hàng Nhà nước nhằm khắc phục tình trạng đầu cơ tích trữ, buôn bán trái phép và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người dân. Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng và tiến hành kinh doanh vàng với vai trò người kiến tạo thị trường, mua bán cuối cùng.
Thực tế cho thấy từ 8 thương hiệu vàng miếng đang sản xuất, lưu thông trên thị trường, Ngân hàng Nhà nước tuyên bố chỉ duy nhất SJC là thương hiệu vàng quốc gia”.
Một Ngân hàng Nhà nước lại không thể thống nhất ý nghĩa của một nghị định quan trọng và lái nội dung của nó sang hướng khác nhằm chống lại một tờ báo đăng bài phân tích những bất cập của chính mình thì được phải xem là điều không đơn giản trong tình hình phức tạp dễ dẫn tới đổ vỡ hiện nay.
Trước khi đặt bút viết còm ment này, tôi xem rất kỹ bài viết “ Rửa vàng bằng cơ chế” của tác giả Nguyên Hằng trên Thanh Niên Online, và sau đó bài phản hồi “Quản lý Thị trường vàng đúng qui định của Pháp luật” của Ngân hàng Nhà nước.
1. Trước tiên, tôi đã kiểm tra lại các số liệu thống kê về vàng VN từ Hiệp hội vàng Thế giới (World Gold Council) mà tác giả NH dùng nó làm cơ sở để đưa ra các suy luận của mình. Nếu ai có thời gian và hiểu chút tiếng Anh, có thể tham khảo đường link này :
Tiếp đó, download phần “Gold demand trends Q4 and Full year 2012” thì sẽ thấy tập tài liệu thống kê quan trọng mà tác giả Nguyên Hằng dùng làm cơ sở cho bài viết.
Nhận xét trước tiên của tôi, các số liệu thống kê mà tác giả đưa ra khá phù hợp với số liệu thống kê của Hiệp Hội VTG.
Tại trang 23 tài liệu nêu trên, có bảng “Consumer demand in selected countries : four quarters total”, dòng Việt nam có ghi tổng giá trị “consumer demand” của vàng nữ trang năm 2011 và năm 2012 là 634 triệu USD và 610 triệu USD ; của vàng thỏi là 4 tỉ661triệu USD và 3 tỉ 621 triệu USD
Các con số tương ứng của tác giả trong bài báo ghi là 634 triệu, 666 triệu, 4tỉ 661 triệu và hơn 4tì. Khá phù hợp với các tài liệu thống kê tôi tìm thấy trên mạng nói trên.
2. Dựa trên số liệu này, sau đó tác giả Nguyên Hằng đối chiếu với thực tế là “TRONG SUỐT HAI NĂM 2011 VÀ 2012, NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM KHÔNG CẤP PHÉP CHO BẤT CỨ ĐƠN VỊ NÀO ĐỂ NHẬP KHẨU VÀNG NƯ TRANG VÀ VÀNG THỎI”, tác giả Nguyên Hằng đã đặt vấn đề :
a. theo số liệu trên, đã có tổng cộng khoảng gần 10 tỷ USD vàng nữ trang và vàng thỏi được nhập vào VN trong 2 năm 2011 và 2012. Vậy chúng được nhập vào bằng cách nào, khi không có phép của NHNN ?
b. nếu là nhập lậu, thì vừa qua tạm xuất ra nước ngoài sau đó nhập trở lại để bán đấu giá, có phải là một cách để hợp pháp hóa số vàng đã nhập lậu trên ? hay nói khác đi là “Rửa” vàng
c. ngoài ra, tác giả Nguyên hằng còn nêu ra một số hệ quả xấu khác từ việc nhập lậu trên nếu có, và khả năng sắp tới sẽ còn tiếp tục rửa cho hết số vàng nhập lậu trước đây, bằng cách tạm xuất tái nhập trở lại, gia công thành vàng SJC… Những vấn đề nhỏ này tôi không bàn đến ở đây
3. Tôi cũng đọc qua phản hồi của Ngân hàng Nhà nước trong bài “Quản lý thị trường vàng đúng qui định pháp luật”, chủ yếu trong đó Ngân hàng NN không công nhận con số tác giả NH đưa ra là con số vàng đã nhập khẩu thực tế , mà chỉ là con số ước tính về nhu cầu vàng !
Sau đó báo TN vội vàng có đính chính cho rằng phóng viên của mình đã hiểu nhầm, dịch nhầm từ tài liệu nước ngoài.
4. Về việc này, tôi xin có ý kiến như sau :
a. Mấu chốt vấn đề là ở cụm từ “consumer demand” nêu trong các báo cáo thống kê của Hiệp hội vàng thế giới, phải hiểu như thế nào đây : chỉ là ước tính (theo cách ngụy biện của NHNN) hay là con số nhập khẩu thực (theo cách hiểu và phân tích của phóng viên) ?
b. tại trang 29 trong tập tài liệu thông kê mà tôi trích ở trên, có định nghĩa rất rõ ràng khái niệm “Consumer demand” : đó là số lượng vàng thực mua của một quốc gia và thực tế do cá nhân sở hữu. Hoàn toàn không có chỗ nào nói là ước tính (estimated, expected, forecast, …)
c, Hơn nữa, ngay trong trang 1 của tập tài liệu nêu trên (phát hành mới nhất tháng 3/2013), tất cả các “demand” (nhu cầu) của năm 2011 và 2012 sao lại đến bây giờ là năm 2013 mới công bố “ước tính” ? tại sao nếu “demand” là ước tính thì đến nay là tháng 4/2013 lại chưa có ước tính của cả năm 2013 , 2014…. , (số “ước tính” mới nhất của HHVTG là số cuối năm 2012 ? ) Nếu ai biết tiếng Anh, đọc kỷ trang 1 và trang 29, cộng với trang 23 tài liệu này thì điều hiểu “demand” (nhu cầu) này là gì ? ước tính hay là số thực tế ?
Điều này quá dễ dàng để kiểm chứng, cứ việc chính thức gửi Công văn hỏi Hiệp Hội vàng thế giới thì sẽ có trả lời ngay thôi ! vấn đề là dám hỏi hay không ? và nếu hỏi thì người ta lại ngạc nhiên về trình độ Anh Ngữ của Ngân hàng Nhà nước VN !
d. Cuối cùng, lần đầu tiên tôi giật mình và phải khen ngợi một phóng viên nhà báo, sao lại có kiến thức khá sâu về kinh tế tài chính như vậy ? biết tìm các số liệu thống kê nhập khẩu vàng dù NHNN không công bố ? biết từ các con số thống kế đó để đối chiếu với thực tế mà có một suy luận khá bất ngờ ? có nhân vật nội bộ nào trong sự việc này tại NHNN đã rò rỉ tài liệu và phân tích cho phóng viên viết bài ?
Hèn gì mà NHNN có một động tác cũng gây ngạc nhiên không kém. Đây quả là một sự việc vô cùng lớn, những trình bày trong phần còm trên đây của tôi chỉ rất đơn sơ, tổng quát của một cá nhân. Phải cả một tổ chức lớn vào cuộc, và mong kiểm toán nhà nước, thanh tra nhà nước vào cuộc, thì mới mong tìm ra sự thật của vấn đề, dù là nó đã khá rõ ràng như phân tích của phóng viên, và nhận xét của riêng tôi.
(P/S : Đây là quyền nhận xét của cá nhân tôi, mong rằng Ngân hàng NN đừng nhờ Bộ CA, ở đây là các anh CAM vào cuộc, tôi sợ lắm đó)
Bài báo của Thanh Niên chỉ sai về mặt kỹ thuật, về bản chất không có gì sai cả
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phản ứng mạnh bài ‘Rửa’ vàng bằng cơ chế đăng trên báo Thanh Niên ngày 24-4 đến nỗi báo này phải rút bài xuống, hôm sau thì đăng đính chính trên báo in.
Vấn đề được NHNN đẩy đến chỗ hình sự hóa khi mời Bộ Công an (Tổng cục An ninh II) “cùng xử lý thông tin rửa vàng”, tạo một tiền lệ chưa từng có.
Bình tĩnh đọc lại bài báo trên báo Thanh Niên thì thấy căn cứ để tác giả nêu ra các con số nhập lậu vàng vào Việt Nam trong các năm qua là một báo cáo của Hội đồng Vàng thế giới. Theo đó, bài báo cho rằng Việt Nam đã nhập khẩu 87,8 tấn vàng thỏi trị giá 4,561 tỷ đô-la vào năm 2011; 75,2 tấn vàng thỏi trị giá trên 4 tỷ đô-la vào năm 2012. Với vàng nữ trang thì ít hơn, năm 2011 nhập năm 2011 là 13 tấn, năm 2012 thêm 12,5 tấn nữa.
Cái sai về mặt kỹ thuật ở đây là báo cáo của Hội đồng Vàng thế giới dùng khái niệm “gold demand”, tức nhu cầu vàng, được họ định nghĩa là “tổng lượng vàng nữ trang và vàng miếng tiêu thụ trong cả nước”. Nhu cầu vàng này được ước tính dựa trên cung vàng từ các nguồn, gồm vàng chế tác và vàng nhập từ các nguồn không chính thức. Nói tóm lại, họ lấy các con số do các công ty vàng bạc lớn của cả nước bán ra trong năm để ước tính ra “demand” (cầu vàng), còn các công ty này lấy vàng từ đâu thì họ không quan tâm (vì cũng chẳng biết). Vàng đó có thể từ nhập lậu, cũng có thể từ các dạng vàng khác dập thành vàng miếng hoặc vàng nguyên liệu nhập từ trước.
Ví dụ theo thông tin trên trang web của SJC, doanh thu của SJC năm 2010 là 4,27 tỷ đô-la, năm 2011 là 5,28 tỷ đô-la (khoảng 100 tấn giá lúc đó), chủ yếu là nhờ mua bán vàng miếng ra thị trường. Lưu ý là doanh thu này không có nghĩa SJC bán ra 100 tấn mà có thể xoay vòng nhiều lần, mua vào rồi bán ra nhưng cuối cùng cũng tính thành nhu cầu tiêu thụ vàng của toàn thị trường. Nhưng vàng nguyên liệu ở đâu ra để bán? Có thể từ nhập khẩu, có thể từ mua vàng đủ loại trên thị trường (từ chuyên môn là scrap gold) về chế biến thành vàng bốn số chín.
Vậy nếu bài báo nói những con số này là nhu cầu vàng, trong đó một tỷ lệ nào đó là từ vàng nhập lậu thì hoàn toàn chính xác, không cãi vào đâu được. Vàng nhập lậu tác động lên tỷ giá là chuyện ai cũng biết nên đoạn tiếp theo cũng không có gì sai cả.
Bây giờ đến đoạn quan trọng nhất là câu “hé lộ khả năng đã có tình trạng trục lợi chính sách để ‘rửa’ số lượng vàng lậu khổng lồ đã tràn vào Việt Nam”. Chỉ cần biên tập bỏ chữ khổng lồ (vì như đã nói ở trên là không xác định được khối lượng vàng nhập lậu là bao nhiêu) thì câu này đâu có cáo buộc trực tiếp NHNN điều gì đâu. Bài báo chỉ nói đến khả năng người khác trục lợi do chính sách chứ đâu nói chính sách là nhằm rửa vàng lậu?
Tôi đã từng phê phán chính sách cho tạm xuất tái nhập vàng rồi nên ở đây không nhắc lại nữa nhưng rõ ràng chính sách này dễ bị một bên khác lợi dụng để hưởng lợi nhiều cách, kể cả không loại trừ khả năng hợp thức hóa vàng lậu nhập trước đó (dù số lượng có thể ít) mà NHNN không biết.
Nếu NHNN là nơi muốn lắng nghe dư luận để điều chỉnh chính sách thì đây là dịp rất tốt để hiểu thị trường bên ngoài đang nghĩ như thế nào về mình, công tác tuyên truyền còn yếu ra sao để họ hiểu nhầm như thế ấy, chứ tại sao lại hình sự hóa vấn đề lên như thế? Lắng nghe như thế biết đâu là nguồn thông tin để NHNN rà soát lại chính sách xem có để ai lợi dụng không chứ chưa gì đã phủ định hết sạch như thế thì chủ quan quá.
Chính sách liên quan đến vàng đang tiếp tục nhận những phê bình của công luận. Dù báo Thanh Niên có đính chính thì báo Pháp Luật TPHCM lại có bài “Thị trường vàng: Nguy cấp! Điều hành vàng: Thất bại!” (Với câu dẫn rất ấn tượng: Thanh tra cần làm rõ: Vàng lậu vào VN là bao nhiêu? Đấu giá vàng và tạo ra tình hình độc quyền thương hiệu để làm gì?); báo Tuổi Trẻ thì có bài “Ai mua hơn 12 tấn vàng đấu thầu?” đặt vấn đề NHNN đã tung ra hơn 12 tấn vàng nhưng giá vàng trong nước không những không giảm mà ngày càng bỏ xa giá vàng thế giới.
Đâu có thể “méc” bên Bộ Công an hết được!




Posted by at
Labels: , ,

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)