Ví dầu ăn trái bần chua

Thò tay hái trái bần chua / Nhớ bông điên điển nhớ mùa cá linh / Nhớ bông súng nổi dập dình / Nhớ mùi mắm sặc nhớ mình... tình ơi! (Ví dầu ăn trái bần chua, Từ Ngọc)

Những câu thơ gợi thương gợi nhớ của người nữ thi sĩ đất Cần Thơ Từ Ngọc, quả thật ngọt ngào và đậm đà hương vị nồng nàn của xứ sở phù sa. Trên văn đàn, có thể Từ Ngọc là một tên tuổi còn xa lạ. Theo lời tự sự, đó là người đàn bà đã bước vào độ tuổi 50, có con gái lớn Quế Ngọc làm cô giáo, và 2 công chuá tiếp theo là Khánh Ngọc và “bé Mèo” còn đi học. Ông xã của Từ Ngọc là anh Châu thì làm nghề bán bánh dạo… Một phác thảo về gia đình Từ Ngọc bình dị như biết bao gia đình khác. Từ Ngọc làm thơ cũng vậy, trước tiên chị chia sẻ cho những người thân yêu trong gia đình bé nhỏ của mình, sau đó là bè bạn và thi thoảng thì viết văn xuôi gửi báo… Giác Ngộ.

Hoa bần nở trắng... gió xua / Nhìn dòng nước chảy em đùa bảo anh: / “Ví dầu bắt cá nấu canh / Dầm bần thêm ớt cho thanh cho nồng / Mai sau thành vợ thành chồng / Đừng làm bần, ớt... hết nồng hết chua...”

Bần là một loài cây dân dã mọc nhiều ở các bãi bồi phù sa thuộc các tỉnh miền Tây Nam bộ. Trái bần có vị chua và chát. Song chính trái bần đã trở thành thứ gia vị độc đáo để làm nên món đặc sản được truyền tụng ở miệt Cần Thơ. Đó là canh chua bần. Ở đây, bần chỉ là duyên cớ để người đàn bà làm vợ, làm mẹ hôm nay nhắc kể chồng mình về cái thuở lãng mạn yêu nhau hồi nào. Qua đó trên chặng đường đời rong ruổi, dẫu có vinh quang hay lắm trắc trở sóng gió, thì vẫn còn đó vị nồng ấm chan hoà trong ít nhiều cay đắng mà đôi lứa cùng sẻ chia…

Ngọt ngào một tiếng gọi mời / “Ai... mua rau... cá...” vang... đời bỗng tươi / Giọt mồ hôi đẫm vẫn cười / Khua dầm nhỏ đón đợi người... chờ mua...

Tạm gác qua ý tứ ẩn dụ của bài thơ, ở đây quả tình đúng là thi hứng của bà nội trợ. Người ta dùng bần chín thay me để nấu canh chua. Tùy theo yêu cầu của người ăn, canh chua bần sẽ được nấu với các loại cá khác nhau, như cá tra, cá ba sa, cá ngát, cá điêu hồng... Về miền Tây, canh chua bần mang nét quê dân dã với hương vị ăn một lần, nhớ cả đời!. Bần nấu canh chua có vị thanh và dịu. Rau ăn kèm với canh chua bần (hoặc lẩu bần) là bông so đũa, bắp chuối hột, cọng bông súng và một số loại rau thông thường khác. Vào mùa nước nổi, người ta còn được thưởng thức bông điên điển, một loại bông dân dã, rất “hợp tình hợp cảnh”. Kèm với canh chua bần là món cá linh hoặc cá bống kho sả ớt.

Trái bần còn có thể đem dằm với nước mắm ngon làm nước chấm. Chắc chắn ai đó nếu có dịp hít hà hương vị đặc biệt của cá thồi lồi nướng trui, cuốn bún và rau sống chấm nước mắm bần, ắt hẳn sẽ chắc lưỡi cảm thông với hình ảnh đầy bảng lãng của buổi chiều buông xuống dòng Hậu Giang: Giờ bần đã có người mua / Bên bờ vẫn đợi gió lùa tiếng rao / “... hôn...” nghe... đã dứt hôm nào / Dáng xuồng ba lá âm hao vắng rồi / Bóng bần đợi một mình thôi / Xót lòng nuốt giọt lệ... ngồi nhớ ai / Trái bần chua vẫn chua hoài / Ăn cho đỡ nhớ... bóng ngoài chân mây....

Là người phố thị đất Tây đô sầm uất, song ở thơ của Từ Ngọc, dường chừng mang đến cho người đọc cảm giác chỉ khi người ta về sống ở quê mới thấy được cái thanh thản, quên đi cái bộn bề, tất bật của cuộc sống bon chen chốn đô thị: Ví dầu bắt cá nấu canh / Dầm bần thêm ớt cho thanh cho nồng / Mai sau thành vợ thành chồng / Đừng làm bần, ớt... hết nồng hết chua...

Ví dầu ăn trái bần chua…

Thò tay hái trái bần chua

Nhớ bông điên điển nhớ mùa cá linh

Nhớ bông súng nổi dập dình

Nhớ mùi mắm sặc nhớ mình...tình ơi!

...

Ngọt ngào một tiếng gọi mời

" Ai ... mua rau ... cá..." vang ...  đời bỗng tươi

Giọt mồ hôi đẫm vẫn cười

Khua dầm nhỏ đón đợi người ...chờ mua...

Hoa bần nở trắng ... gió xua

Nhìn dòng nước chảy em đùa bảo anh:

" Ví dầu bắt cá nấu canh

Dầm bần thêm ớt cho thanh cho nồng

Mai sau thành vợ thành chồng

Đừng làm bần, ớt... hết nồng hết chua..."

...

Giờ bần đã có người mua

Bên bờ vẫn đợi gió lùa tiếng rao

"... hôn..." nghe ... đã dứt hôm nào

Dáng xuồng ba lá âm hao vắng rồi

Bóng bần đợi một mình thôi

Xót lòng nuốt giọt lệ ... ngồi nhớ ai

Trái bần chua vẫn chua hoài

Ăn cho đỡ nhớ ...bóng ngoài chân mây....

Từ Ngọc

(25/11/2008)